Benutzer:Christian/Maxim der Weise

Aus Orthpedia
< Benutzer:Christian
Version vom 7. Februar 2018, 21:59 Uhr von Christian (Diskussion | Beiträge) (neu)
(Unterschied) ← Nächstältere Version | Aktuelle Version (Unterschied) | Nächstjüngere Version → (Unterschied)
Zur Navigation springenZur Suche springen

Mazedonisch Преподобен Максим Исповедник е еден од врвните византиски теолози и свети философи на Црквата, творец на широкиот теолошки систем кој ја сумблимира христијанската мисла од Ориген до псевдо-Дионисиј Ареопагит, дефинирајќи ги границите на хеленското неоплатонистичко влијание, како она на Плотин и Прокло. Неговата исклучителна слава во црковната историја е изградена врз неизморната и енергична борба против монотелитската ерес. Црквата високо го почитува овој философ на Православието, и неговиот спомен се празнува на 3 февруари (21 јануари), а преносот на неговите свети мошти - на 26 август.

Житие Преподобен Максим Исповедник се родил во Константинопол околу 580 година и израснал во благочестиво христијанско семејство. Во младоста добил широко образование: ја изучил философијата, граматиката, риториката, бил начитан од древните автори и совршено ја владеел богословската диалектика. Кога Преподобен Максим стапил на државна служба, знаењата и добросовестноста му овозможиле да стане прв секретар на императорот Ираклиј (611 - 641). Но, дворскиот живот го оптоварувал и тој се оддалечил во Хрисополската обител /манастир/ (на спротивниот брег на Босфор – сега Скутари), каде што примил монашки постриг. Со своето смиреномудрие тој набргу ја стекнал љубовта од браќата и бил избран за игумен на манастирот, но и во тој чин, според својата необична скромност, тој бил, според неговите зборови, „останувајќи прост монах”. Во 633 г. по барање на еден богослов – идниот светител, Ерусалимскиот Патријарх Софрониј, Преподобен Максим ја оставил обителта и заминал во Александрија.

Свети Софрониј станал познат во тоа време како непомирлив противник монотелитската ерес. Потоа, откако IV Вселенски Собор (451 г.) ги осудил монофизитите, кои исповедале една (Божествена) природа во Господа Исуса Христа, еретиците - монотелити го вовеле поимот една Божествена волја и едно (Божествено) дејствување, што водело кон признавање на отфрленото монофизитско лажно учење. Монотелитството нашло многубројни следбеници во Ерменија, Сирија, Египет. Ереста, засилена со национална омраза, станала сериозна опасност за црковното единство на Истокот. Борбата на Православието со ересите особено се усложнила со тоа што во 630 г. три патријаршиски катедри на Православниот Исток се покажале како заземени од монофизити: Константинополскиот – Сергиј, Антиохијскиот - Атанасиј, Александријскиот - Кир.

Патот на преподобниот Максим од Константинопол во Александрија минувал преку Крит, каде и започнала неговата проповедничка дејност. Таму тој се судрил со епископатот, кој се придржувал до еретичките гледишта на Севериј и Несториј. Во Александрија и нерјзината околина преподобниот поминал околу 6 години. Во 638 г. императорот Ираклиј заедно со патријархот Сергиј, стремејќи се да ги намали вероисповедните разногласија, издал указ, таканаречен “Ектесис” - “Изложение на верата”, кој ултимативно заповедал да се исповедува учењето за една волја при двете природи на Спасителот. Заштитувајќи го Православието, Преподобен Максим се обраќал кај луѓе од различни звања и положби. Тие разговори имале успех. “Не само клирот и сите епископи, туку и народот, и сите светски началници чувствуваа во себе некаква неодолива наклоност кон него” – сведочи неговото житие.

При крајот на 638 г. умрел патријархот Сергиј, а во 641 г. – и императорот Ираклиј. Императорскиот престол го зазел жестокиот и груб Констанс II (642 - 668), отворен припадник на монотелитите. Се засилиле нападите од еретиците врз Православието. Преподобен Максим заминал во Картагина и проповедал таму и во околината уште 5 години. Кога таму пристигнал преемникот на патријархот Сергиј, патријархот Пир, кој го напуштил Константинопол заради дворските интриги, а по убедување - монотелит, меѓу него и преподобниот Максим, во јуни 645 г. настанала отворена расправа, на која Пир сенародно ги признал своите заблуди и посакал дури да му врачи на папата Теодор писмено откажување од нив. Преподобен Максим заедно со Пир тргнал во Рим, каде што папата Теодор го примил покајанието од бившиот патријарх и го восстановил во чинот.

Во 647 г. Преподобен Максим се вратил во Африка. Таму, на соборите на епископите, монотелитството било осудено како ерес. Во 648 г. наместо “Ектесисот” излегол нов указ, кој што константинополскиот патријарх Павле го составил по порака од Константин - “Типос” - “Образец на верата”, кој забранувал секакви расудувања сеедно дали за една волја, или за двете волји при признавање на две природи на Господ Исус Христос. Тогаш Преподобен Максим се обратил кај папата Мартин I, кој го сменил папата Тодор Римски (649 - 654) со барање да го изнесе прашањето за монотелитството на соборно разгледување од целата Црква. Во октомври 649 г. бил собран Латеранскиот Собор, на кој присуствувале 150 западни епископи и 37 претставници на Православниот Исток, среде кои бил и Преподобен Максим Исповедник. Соборот го осудил монотелитството, а неговите заштитници, Константинополските патријарси Сергиј, Павел и Пир, биле предадени на анатема.

Кога Констанс II ја добил определбата од Соборот, тој заповедал да ги фатат и папата Мартин, и преподобниот Максим. Таа заповед била исполнета за пет години, во 654 година. Преподобен Максим го обвиниле за предавство на татковината и го затвориле во затвор. Во 656 г. тој бил испратен во Тракија, а потоа повторно доведен во Константинополскиот затвор. Преподобниот и двајцата негови ученици ги подложиле на најжестоки испрашувања: на секого од нив му ги отсекле јазикот и десната рака. Потоа ги испратиле во Колхида. Но, таму Господ јавил неизречено чудо: сите тие добиле способност да говорат и да пишуваат. Преподобен Максим го предскажал своето упокоение (+ 13 август 662 г.). Во грчките пролози на 13 август се укажува како на датум кога се пренесени неговите мошти во Константинопол. Тоа веројатно е сместено во датумот на упокението на преподобниот. Восстановувањето на споменот на 21 јануари е заради тоа што одданието на празникот Преображение Господово се празнува на 13 август. Над гробот на преподобен Максим ноќе се запалувале три чудесно појавени светилници и се извршувале многу исцелувања.

Богословско творештво Преподобен Максим Исповедник на Црквата ѝ оставил големо Богословско наследство. Неговите егзегетски трудови содржат објаснувања на тешки места во Светото Писмо, толкувања на Господовата молитва и 59-от псалм, схолии кон творбите на свештеномаченикот Дионисиј Ареопагит (псевдо-Дионисиј). Во екзегетика спаѓа и објаснувањето на Богослужењата, насловено “Мистагогија” (”Вовед во тајната”).

Во христологијата, преподобен Максим ја застапувал диофизитската позиција (дека Христос има и човечка и Божја природа) и тоа во еден важен период кога Црквата била потресена од монофизитската ерес, на чија страна се наоѓале и Вселенскиот патријарх и византискиот цар. Поради чистотата на својата вера бил прогласен за еретик, протеран во изгон, каде и се упокоил. Шестиот вселенски собор го потврдил неговото богословие како боготкриено богословие на едната Света Соборна и Апостолска Црква.

Во догматските трудови на преподобниот спаѓаат: неговото изложение на расправата со Пир, неколку трактати и писма до различни лица. Во нив се содржи изложување на Православното учење за Божествената суштина и (Божествените) ипостаси, за Боговоплотувањето и за обожението на човечката природа.

На Преподобен Максим му припаѓаат и антрополошки трудови. Тој ја разгледува природата на душата и нејзиното свесно - лично суштествување по смртта на човекот. Меѓу наравствените /етичките/ творби особено се важни “400 стотици за љубовта”. Преподобен Максим напишал и три химни во најдобрите традиции на црковната химнографија, кои имаат почеток од светителот Григориј Богослов.

Богословието на преподобен Максим Исповедник е заосновано на духовното искуство на знаењето на големите отци - пустиници, ја ползува вештината на дијалектиката, изработено е врз предхристијанската философија, а било продолжено и развиено во трудовите на преподобен Симеон Нов Богослов.

Химнографија Тропар глас 3. Низ Духот излеа потоци на учење за Црквата; го објасни себе-испразнувањето на Бог Словото, и засветли во твојата борба како Исповедник на Верата; свет отче Максиме, моли го Христа Бога да ни ја дарува Неговата голема милост. Кондак глас 8.

На Троица љубителот и великиот Максим, кој поучува јасно за божествената вера; за да се слави Христос Кој е во две природи, волји и дејства, во достојни песни, верни, да го почитуваме, велејќи: Радувај се, проповеднику на верата. глас 6.

Откако трисветлата светлина се всели во твојата душа, избран сад те покажа, себлажен; јавувајќи ги краиштата на божествените, нелеснодостижни знаења ти кажуваш, блажен, и Троица на сите - Максиме, ја проповедаш јасно - Надприродната, Безпочетната. Надоврешни врски Блог Свиток - Житие на Преподобен Максим Исповедник Св. Максим Исповедник - од календарот на МПЦ Долго житие на Св. Максим Исповедник од Јустин Поповиќ Голем избор на делата на Св. Максим Исповедник https://mk.orthodoxwiki.org/%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BD_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B8%D0%BC_%D0%98%D1%81%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D0%B8%D0%BA

Rumänisch Sfântul Maxim Mărturisitorul (cca. 580-662) a fost un teolog și sfânt părinte al Bisericii, cunoscut mai ales pentru scrierile sale de mistică și ascetică, precum și un apărător al Ortodoxiei în fața ereziei monotelismului. Prăznuirea lui în Biserica Ortodoxă se face pe 21 ianuarie, pe 13 august (mutarea moaștelor)[1] și pe 20 septembrie.

Viața Sf. Maxim s-a născut la Constantinopol în anul 580, într-o familie nobilă și a avut parte de o educație aleasă. Pe la anul 610 împăratul Heraclie l-a chemat la curte, încredințându-i slujba de prim secretar (protasekretis sau logothet). Dar după trei ani, Maxim a părăsit această demnitate și s-a călugărit în Mănăstirea Hrisopolis, care se găsește lângă Constantinopol dar pe țărmul opus al strâmtorii Bosfor. Mai apoi pleacă la Cizic, iar invazia persană de la anul 626 îl împinge să se refugieze la Cartagina (Africa de Nord)[2].

Pe la începutul anului 632 se găsea în Africa, împrietenit cu monahul Sofronie, viitorul patriarh al Ierusalimului. Acesta începuse deja lupta împotriva noii erezii monotelite care începuse să facă mulți prozeliți.

Patriarhul Serghie I al Constantinopolului împreună cu împăratul Heraclie au încercat să se împace cu ereticii monofiziți pe baza unui compromis care, lăsând pe al doilea plan problema celor două firi din Hristos, obliga cele două grupări - ortodoxă și monofizită - să admită o singură lucrare în El. La 633 s-a încheiat pactul formal, în acest sens, între ortodocși și monofiziți.

Monahul Sofronie a fost cel dintâi care a sesizat pericolul acestui compromis. Ajuns apoi Patriarh al Ierusalimului, a publicat o Epistolă Sinodală (643), în care face distincție clară între cele două lucrări în Hristos. În următorii patru ani a domnit o relativă liniște. Frământările au început cu putere abia în 638, când împăratul Heraclie a publicat așa-numita Ecthesis, Sf. Maxim devenind conducătorul acestei lupte. Între 642 - 645 el desfășoară în Africa o activitate intensă pentru întărirea episcopilor de acolo împotriva ereziei.

În iulie 645 poartă în Cartagina o mare dispută cu Pyrrhus, fostul patriarh monotelit al Constantinopolului, în prezența a numeroși episcopi. Ia parte la mai multe Sinoade în Africa, convocate la îndemnul lui pentru osândirea monotelismului. La sfârșitul anului 646 se află la Roma, unde rămâne până la 649, determinându-l pe arhiepiscopul Martin al Romei să convoace Sinodul de la Lateran, prin care de asemenea se condamnă monotelismul.

În anul 648 împăratul Constans al II-lea Pogonatul (641 - 668) dăduse un nou decret (Typos-ul lui Constans al II-lea), prin care oprea sub grea pedeapsă de a se mai discuta dacă în Hristos este una sau sunt două lucrări și voințe.

În anul 653, Sfântul Maxim a fost arestat și adus la Constantinopol, unde, fiind condamnat, la 655 a fost exilat în Bizija, în Tracia. O nouă audiere în același an la Bizija are ca urmare trimiterea lui în Perberis. În anul 662, Sfântul Maxim a fost adus la Constantinopol pentru încă o audiere. Aici, în fața mulțimii, i s-a tăiat limba din rădăcină și mâna dreaptă, ca să nu mai poată comunica adevărul, nici cu graiul nici în scris. Astfel, se adeveri din nou că fiecare părticică din dogmele Bisericii s-a impus prin sângele celor ce au fost gata să-și dea viața pentru mărturisirea ei, fiind o chestiune de viață, nu o simplă speculație teoretică.

Sfântul Maxim Mărturisitorul a fost trimis apoi în exil în țara Lazilor, pe coasta răsăriteană a Mării Negre, unde, rămas simplu monah până la sfârșitul vieții, a trecut în același an, în ziua de 13 august, la Domnul, în urma chinurilor suferite, la venerabila vârstă de 82 de ani. Pomenirea sa se face în fiecare an la 13 august (mutarea moaștelor) și la 21 ianuarie[3]. Sf. Maxim mai este comemorat și pe 20 septembrie, împreună cu Sf. Martin Mărturisitorul.

Scrieri De la Sfântul Maxim ne-au rămas numeroase scrieri din care unele au fost incluse în Filocalia, iar altele în colecția PSB (”Părinți și scriitori bisericești”). O parte din aceste scrieri sun dogmatice, însă cele mai multe sunt dedicate descrierii vieții contemplative, oferind ample îndrumări ascetice. Alte scrieri abordează teme de liturgică și hermeneutică. Ignorate vreme de secole de teologii apuseni, scrierile Sfântului Maxim ocupă un loc special în teologia răsăriteană, Părinți precum Simeon Noul Teolog sau Grigorie Palama fiind considerați drept continuatori ale direcțiilor intelectuale și spirituale ale Sfântului Maxim.

Din scrierile sale fac parte următoarele:

Răspunsuri către Talasie - O suită de 65 de întrebări și răspunsuri legate de tot atâtea pasaje dificile din Sfânta Scriptură; Ambigua - O explorare a pasajelor dificile întâlnite în scrierile areopagitice și în cele ale Sfântului Grigorie de Nazianz, concentrate pe probleme hristologice; Scholia - Comentarii la scrierile timpurii ale lui Dionisie Areopagitul; Mistagogia – Comentariu și meditație cu privire la Sfânta Liturghie; Comentariu la Psalmul 59; Tâlcuire la Tatăl nostru; Capete despre dragoste - Maxime cu privire la viața duhovnicească grupate în colecții de câte-o sută; Capete teologice; Cuvânt ascetic – Dialog cu privire la viața monastică; Viața Fecioarei (Biografie) - cea mai timpurie biografie completă a Maicii Domnului. Începând cu secolul XX, sfântul Maxim Mărturisitorul a fost din nou considerat un autor de referință pentru teologia și spiritualitatea ortodoxă. În limba română, de traducerea și comentarea scrierilor lui s-a ocupat părintele Dumitru Stăniloae.

Ediții critice ale operei sfântului Maxim Mărturisitorul: CPG 7688-7721

Citate "Vino, Preaslăvite Cuvinte ai lui Dumnezeu, și ne împărtășește, pe măsura puterilor noastre, descoperirea cuvintelor Tale. Înlăturând grosimea învelișurilor, arată-ne, Hristoase, frumusețea înțelesurilor spirituale. Ia-ne de mâna dreaptă. adică de puterea minții noastre, și «ne călăuzește pe calea poruncilor Tale» (Ps. 119, 9-10) Și ne du «la locul cortului Tău cel minunat, până în lăuntrul casei lui Dumnezeu în glas de bucurie și de mărturisire a zvonului de sărbătoare», ca și noi. prin mărturisirea faptuirei și prin bucuria contemplației, să fim învredniciți a veni la locul negrăit al ospățului Tău și să ne ospătăm împreună cu cei care prăznuiesc acolo duhovnicește. cântând cunoștința celor negrăite cu glasurile netăcute ale minții. Şi mă iartă pe mine, Hristoase. că îndrăznesc, la porunca slujitorilor Tăi celor vrednici, ceea ce este peste puterea mea. Luminează cugetarea mea neluminată, spre înțelegerea locului de față. ca să fii și mai mult slăvit, ca Unul Care dai orbilor vedere și faci limba bâlbâiților să grăiască cu claritate. " (Sf. Maxim Mărturisitorul, Răspunsuri către Talasie, 48, Filocalia, vol. 2, pp. 168-169) "Iar credincioși, virtuoși și contemplativi a numit pe începători, înaintați și desăvârșiți, care pot fi numiți și robi, lucrători cu plata și fii, ca cele trei cete ale celor ce se mântuiesc. Robi sau credincioși sunt cei care împlinesc poruncile de frica amenințărilor stăpânului și lucrează cu bunăvoința cele încredințate. Lucrători cu plata sunt cei ce poartă, de dorul bunătăților făgăduite, greutatea și arșița zilei, adică necazul legat de viața aceasta din osânda protopărintelui și ispitele care, din cauza ei, trebuie suportate pentru virtute. Aceștia schimbă înțelepțește, prin hotărâre de bună voie, viață cu viață, cea prezentă pentru cea viitoare. Iar fii sunt cei care nici de teama amenințărilor, nici de dorul celor făgăduite, ci în temeiul unui mai statornic și al unei deprinderi în înclinarea și dispoziția voluntară a sufletului spre bine, nu se despart niciodată de Dumnezeu, ca acel fiu, către care s-a zis: « Fiule, tu totdeauna ești cu mine și ale mele cu ale tale sunt » (Luca 15, 31). Aceștia sunt prin afirmare voluntară și prin îndumnezeire în har, atâta cât le este îngăduit oamenilor, aceea ce este și e crezut Dumnezeu după fire și cauză." (Maxim Mărturisitorul, Mistagogia, XXIV) Imnografie right|thumb|Sf. Maxim Mărturisitorul Tropar, glasul al 8-lea:

Îndreptătorule al Ortodoxiei, învățătorule al dreptei cinstiri de Dumnezeu și al curăției, și luminătorule al lumii, podoaba călugărilor cea de Dumnezeu insuflată, Maxime înțelepte, cu învățăturile tale pe toți i-ai luminat. Alăută duhovnicească, roagă-te lui Hristos Dumnezeu să mântuiască sufletele noastre. Condac, glasul al 8-lea:

Pe marele Maxim, iubitorul Treimii, pe cel ce a propovăduit în chip lămurit dumnezeiasca credință și ne-a învățat să credem că Hristos este în două firi, și cu două voințe și lucrări, întru cântări credincioșii să-l cinstim, precum se cuvine, strigând: Bucură-te, propovăduitorule al credinței!

Iar pentru prăznuirea din 13 august se cântă slujba Cuviosului Maxim Mărturisitorul pe 12 august (pe 13 făcându-se odovania praznicului Schimbării la Față) și se pun, cu troparul de mai sus, condacele:

Condac, glasul al 6-lea:

Lumina cea întreit strălucitoare sălășluindu-se în sufletul tău, te-a arătat vas ales pe tine, preafericite, căci lămurit arăți marginilor cele dumnezeiești și arătarea înțelegerilor celor cu anevoie de înțeles, fericite Maxim, luminat propovăduind tuturor Treimea cea mai presus de ființă și fără de început. Alt condac, glasul al 8-lea:

Al Bisericii apărătorule, de Dumnezeu grăitorule, întărirea bunei credințe și luminarea, alăuta și organul bunei credințe, a călugărilor dumnezeiască și sfințită podoabă, nu înceta rugându-te pentru noi toți. Surse Din învățătura sfinților părinți, Editura Bizantină http://orthodoxwiki.org/Maximus_the_Confessor Legături externe Sinaxare:

http://www.calendar-ortodox.ro/luna/august/august13.htm http://www.calendar-ortodox.ro/luna/ianuarie/ianuarie21.htm Note

După indicațiile mineiului pe luna august, slujba sfântului Maxim se cântă în ziua de 12 august, pentru că pe 13 august este odovania praznicului Schimbării la Față, când se cântă slujba completă a praznicului.
Acestea sunt relatate într-o scriere agiografică din secolul al X-lea, considerată sursa principală pentru viața sfântului. După o scriere siriacă din secolul al VII-lea. atribuită lui Gheorghe/Grigore de Reshaina, Maxim ar fi fost originar din localitatea palestiniană Heshfin și ar fi fost călugăr la Mănăstirea Sfântului Sava (Palestina). După unii savanți, această versiune ar putea corespunde mai bine relațiilor pe care sf. Maxim le-a avut cu mai multe personalități pelaestiniene, precum Sofronie al Ierusalimului sau papa Teodor. - cf. Ch. Boudignon, « Maxime était-il constantinopolitain ? », dans: Orientalia Lovanensia Analecta 137, 2004, p. 1 - 43.
Părintele Macarie Simonopetritul explică în Sinaxarul său, într-o notă la data de 21 ianuarie, că: „Sinaxarele comemorează aducerea moaștelor sf. Maxim la 13 august, când de fapt aceasta este data adormirii sale în Domnul. Ca și în cazul sf. Atanasie (18 ianuarie), mutarea prăznuirii sf. Maxim pe 21 ianuarie se explică probabil prin dorința de a propune o serie întreagă de mari teologi și mărturisitori ai credinței în luna ianuarie.

https://ro.orthodoxwiki.org/Maxim_M%C4%83rturisitorul

Englisch Our venerable and God-bearing Father Maximus the Confessor (ca. 580-662) was an Orthodox Christian monk and ascetical writer known especially for his courageous fight against the heresy of Monothelitism. His feast days in the Church are celebrated on January 21 and, for the translation of his relics, on August 13.

Life He was born in the region of Constantinople, was well educated, and spent some time in government service before becoming a monk, having been a member of the old Byzantine aristocracy and holding the post of Imperial Secretary under Emperor Heraclius. Around 614, he became a monk (later abbot) at the monastery of Chrysopolis. During the Persian invasion of the Empire (614), he fled to Africa.

From about 640 on, he became the determined opponent of Monothelitism, the heretical teaching that Jesus Christ had only one will. In this, he followed the example of St. Sophronius of Jerusalem, who was the first to combat this heresy starting in 634.

Maximus supported the Orthodoxy of Rome on this matter and is said to have exclaimed: "I have the faith of the Latins, but the language of the Greeks." He argued for Dyothelitism, the Orthodox teaching that Jesus Christ possessed two wills (one divine and one human), rather than the one will posited by Monothelitism.

After Pyrrhus, the temporarily deposed Monothelite Patriarch of Constantinople, had declared his defeat in a dispute at Carthage (645), Maximus obtained the heresy's condemnation at several local synods in Africa, and also worked to have it condemned at the Lateran Council of 649. He was brought to Constantinople in 653, pressured to adhere to the Typos of Emperor Constans II. Refusing to do so, he was exiled to Thrace. (Pope St. Martin of Rome was tried around the same time in Constantinople, and thus deposed and exiled to Crimea.)

In 661 Maximus again was brought to the imperial capital and questioned; while there, he had his tongue uprooted and his right hand cut off (to prevent him from preaching or writing the true faith), and then was again exiled to the Caucasus, but died shortly thereafter.

Ultimately, Maximus was exonerated by the Sixth Ecumenical Council and recognized as a Father of the Church.

Writings He left many writings (some of which are collected in the Philokalia) that are still widely read today; some are doctrinal, but many more describe the contemplative life and offer spiritual advice. He also wrote widely on liturgical and exegetical subjects. His theological work was later continued by St. Simeon the New Theologian and by St. Gregory Palamas.

His writings include:

Quaestiones ad Thalassium—65 questions and answers on difficult passages of Holy Scripture Ambigua—an exegetical work on St. Gregory the Theologian Paraphrases of the works of Dionysius the Areopagite (though many of the works that have come down under Maximus' name are now held to be the work of John of Scythopolis, who wrote in the first half of the 6th century, some 100 years before Maximus) Several dogmatic treatises against the Monothelites Liber Asceticus Capita de Caritate Mystagogia—a mystical interpretation of the Divine Liturgy Hymns Troparion (Tone 8) [2]

Champion of Orthodoxy, teacher of purity and of true worship, Enlightener of the universe and adornment of hierarchs: All-wise father Maximus, your teachings have gleamed with light upon all things. Intercede before Christ God to save our souls. Kontakion (Tone 8)

Let us the faithful fittingly praise the lover of the Trinity, The great Maximus who taught the God-inspired faith, That Christ is to be glorified in His two natures, wills, and energies; And let us cry to him: "Rejoice, herald of the faith." Sources w:Maximus the Confessor The Oxford Dictionary of the Christian Church, 3rd ed., pp. 1061-1062 External links St Maximus the Confessor (OCA) Translation of the relics of St Maximus the Confessor (OCA) Maximus the Confessor, January 21 (GOARCH) Maximus the Confessor, August 13 (GOARCH) Writings All extant works of St. Maximus in Greek https://en.orthodoxwiki.org/Maximus_the_Confessor

Griechisch Ο Μάξιμος Ομολογητής (580 Κωνσταντινούπολη - 662 Λαζική, Πόντος) αποτελεί μία από τις σημαντικότερες ιστορικές και εκκλησιαστικές[1][2] προσωπικότητες της βυζαντινής περιόδου. Κατά τον πολιτικό του βίο διετέλεσε στέλεχος υψηλά ιστάμενων κρατικών διοικητικών θέσεων και αργότερα Μοναχός. Ως μοναχός υπήρξε η κεντρική προσωπικότητα που πρωτοστάτησε στην εκκλησιαστική έριδα του μονοθελητισμού, η οποία είχε σαφείς πολιτικές, πολιτειακές και γεωπολιτικές προεκτάσεις[3], καθώς η θεολογία του υπήρξε ο πυρήνας της αντίδρασης στις βασιλικές επιδιώξεις για ένα θεολογικό συμβιβασμό μεταξύ ορθοδόξων καθολικών και μονοφυσιτών[4]. Παράλληλα εξέφρασε με μεστό τρόπο τη διδασκαλία των προηγούμενων Οικουμενικών συνόδων, αναδεικνύοντας τον ως την εξέχουσα εκκλησιαστική προσωπικότητα της εποχής του, στοιχείο που τον οδήγησε και στο προσωπικό του μαρτύριο και εξορία. Το θεολογικό, φιλοσοφικό και συγγραφικό του έργο σήμερα εκτιμάται για την αρτιότητα και την ιδιαιτερότητα του, ως ένα εξαίσιο δείγμα υψηλής θεολογίας με σημαντική χρήση φιλοσοφικών όρων και μεθόδων[5], που δεν αφήνει ασυγκίνητους για την ποιότητά του, τους σημαντικότερους θεολόγους, ερευνητές και φιλοσόφους της εποχής μας.

Ο Μάξιμος συναριθμείτε στους Αγίους της Ορθόδοξης Εκκλησίας και εορτάζεται 21 Ιανουαρίου. Vorlage:Άγιος

Ο βίος του Νεανικά χρόνια και πρώιμος μοναστικός βίος Λίγα πράγματα είναι γνωστά για τον βίο του Μάξιμου κατά την νεανική περίοδο της ζωή του. Τις όποιες πληροφορίες τις αντλούμε κατά βάση από κάποιο ανώνυμο βιογράφο του[6] και τέσσερα έτερα αποσπασματικά βιογραφικά κείμενα[7]. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 580μ.Χ. και υπήρξε γόνος επιφανούς[8] οικογένειας, η οποία φέρεται να του παρείχε σπουδαία εγκύκλια[9] και θεολογική παιδεία[10]. Σύντομα ανήλθε στην κρατική διοικητική θέση του πρώτου υπογραφέα των βασιλικών υπομνημάτων (αρχιγραμματέας)[11], πλησίον του Αυτοκράτορα Ηράκλειου. Σύμφωνα με το βιογράφο του ο Μάξιμος διακρινόταν για την σύνεση και την ικανότητα να λαμβάνει αποφασιστικές και γρήγορες αποφάσεις[12], αποτέλεσμα που τον οδήγησε στην θέση αυτή. Το κλίμα όμως του παλατιού όσο και των διοικητικών καθηκόντων, φαίνεται πως τελικά δε τον γοήτευσε και στράφηκε προς το μοναχικό βίο.

Εκάρη μοναχός στη μονή της Χρυσουπόλεως[13], στην ασιατική πλευρά της Κωνσταντινουπόλεως, κοντά στο φιλοσοφικό και πνευματικό κέντρο της εποχής, την Χαλκηδόνα. Εκεί δεν επιζήτησε κάποιο ιερατικό βαθμό, ενώ δεν είναι βέβαιο και αν ανήλθε στην θέση του ηγουμένου[14]. Παρέμεινε στο μοναστήρι περί τα 10 έτη, διακρινόμενος για το ασκητικό του φρόνημα όπως μαθαίνουμε από τις περιγραφές των ασκητικών επιδόσεών του[15] καθώς και για το πνεύμα του και τη σοφία του ανάμεσα στους μοναχούς. Συντεταγμένο συγγραφικό έργο αυτή την εποχή δεν έχουμε[16], παρατηρώντας όμως την επιστολογραφία του και ιδίως με τον Ιωάννη Κουβικουλάριο, αντιλαμβανόμαστε πως δεν εξέλειπαν οι επαφές με την Αυλή αυτή την περίοδο[17]. Κατά το 624 υποχρεώνεται να μετακινηθεί από το μοναστήρι, εξ αιτίας των Περσικών επιδρομών. Η περιπλάνησή του θα διαρκέσει αρκετά χρόνια μέχρι να καταλήξει στη Ρώμη όπου θα οργανώσει το συντεταγμένο αγώνα κατά του μονοθελητισμού. Έτσι θα περάσει από την Κύζικο, την Κρήτη, την Κύπρο, ίσως την Αλεξάνδρεια[18] και την Καρθαγένη και σε όλο αυτό το διάστημα θα γνωρίσει και θα μελετήσει σε βάθος τη θεολογία του μονοθελητισμού η οποία προσπαθεί να επιβληθεί στην Ορθόδοξη Καθολική εκκλησία, με βασιλικό επικάλυμμα.

Δύση και αντίδραση στον μονοθελητισμό Το ιστορικό πλαίσιο Κατά τα τέλη του 6ου αιώνα το βυζαντινό κράτος βρισκόταν σε δυσχερή γεωπολιτική θέση. Οι επιθέσεις των Περσών καθώς και η διαρκώς αυξανόμενη άνοδος τον Αράβων, είχαν θέσει σε κίνδυνο ζωτικά τμήματα της Αυτοκρατορίας. Συνάμα σημαντικές διασπαστικές τάσεις προέρχονταν από το εσωτερικό, καθώς η μονοφυσιτική έριδα είχε αφήσει ανεξίτηλα τα σημάδια του μίσους ισχυρής πλειοψηφίας κατοίκων των νότιων και ανατολικών επαρχιών σε βάρος της κεντρικής διοίκησης του κράτους[19]. Μία σειρά αυτοκρατόρων από τον Ιουστινιανό και μετά αντιλαμβάνονται πως ο προσεταιρισμός των αραβικών λαών θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση των κεκτημένων του κράτους, με αποτέλεσμα τη χρήση της εκκλησιαστικής πολιτικής ως μέσο για την επίτευξη αυτού του σκοπού[20]. Άλλωστε το μίσος αυτό υποδαυλιζόταν επιπρόσθετα από την κρατική στήριξη στις αποφάσεις της Δ' Οικουμενικής Συνόδου. Οι περιοχές της Συρίας, της Παλαιστίνης και της Αιγύπτου, ήταν και οι περιοχές οι οποίες είχαν περισσότερο αγκαλιάσει το μονοφυσιτισμό, ενώ παράλληλα ήσαν και οι περιοχές που είχαν πληγεί περισσότερο από τις αποφάσεις της κεντρικής διοίκησης του κράτους. Αυτό είχε επιφέρει αυξανόμενη δυσφορία, σε σημείο οι Περσικές ή αραβικές επιθέσεις στις περιοχές αυτές να αντιμετωπίζονται είτε με απάθεια από την τοπικό πληθυσμό, είτε σε άλλες περιπτώσεις παρέχοντας στήριξη προς τους αντίστοιχους μονοφυσίτες ηγέτες[21].

Η συντεταγμένη βασιλική προσπάθεια στα χρόνια του Μάξιμου εντοπίζεται στο ζήτημα της ενώσεως της εκκλησίας με τους μονοφυσίτες των περιοχών αυτών, υπό τον τον θεολογικό όρο της μίας ενέργειας και μίας θέλησης στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού. Σύμφωνα με τον όρο της Χαλκηδόνας, ο Ιησούς Χριστός είχε δύο φύσεις ασύγχυτες και άτρεπτες μεν, σε κοινωνία δε, στην υπόσταση του ενός προσώπου. Παρεπόμενη θεολογική συνέπεια ήταν πως κάθε φύση ενεργεί και θέλει. Τώρα η προσπάθεια, υπό τον κρατικό μανδύα που διακαώς επιθυμεί μια συμβιβαστική λύση, επικεντρώνεται στην αποσαφήνιση των όρων της μίας ενέργειας και θέλησης του προσώπου του Ιησού[22], παρακάμπτοντας τρόπον τινά το ζήτημα της άμεσης ένωσης των φύσεων (ουσία) και των συνεπειών της[23] το οποίο προσδιοριζόταν από τη διασάφηση αυτή.

Τελικώς δια μέσου της χρόνιας διαρκούς διπλωματικής προσπάθειας του πατριάρχη Σεργίου, η λεγόμενη "Εκθεση" αποβαίνει το αποτέλεσμα διαπραγμάτευσης με τους μετριοπαθείς μονοφυσίτες, με τους οποίους επιτυγχάνει σε πρώτη φάση σύγκλιση (Θεοδοσιανούς, 630), την οποία επικυρώνει με συνοδική απόφαση (την επονομαζόμενη "Ψήφο")[24]. Ο Σέργιος, ο οποίος βρίσκεται σε αγαστή συνεργασία με τον Ηράκλειο, επιτυγχάνει επίσης να πείσει και τους έτερους Πατριάρχες και ιδίως τον Ονώριο Ρώμης, φροντίζοντας να ξεπεράσει το σκόπελο του μονοενεργητισμού του οποίου υπήρξε υπέρμαχος, με την θεολογία της μίας θελήσεως στην υπόσταση του Λόγου[25]. Έτσι τα 5 πατριαρχεία ευθυγραμμίζονται υπό την Κωνσταντινουπολίτικη ενδημούσα σύνοδο (638) παρά τις έντονες διαφωνίες που είχαν εν τω μεταξύ εκφραστεί από τον Σωφρόνιο Ιεροσολύμων[26], ο οποίος είχε πεθάνει. Ο θάνατος όμως των πατριαρχών Ιεροσολύμων, Κωνσταντινουπόλεως και Ρώμης παράλληλα με την απώλεια των επαρχιών στις οποίες είχαν καταφύγει οι υπέρμαχοι των δογμάτων της Χαλκηδόνας, δεν επέτρεψε την αυτοκρατορική καταστολή των αντιδράσεων, με αποτέλεσμα η υποβόσκουσα εκκλησιαστική τάση της θεολογίας των δύο θελήσεων να αντιδράσει και να έλθει δυναμικά στο προσκήνιο με ηγέτη το Μάξιμο[27].

Η αντίδραση και ο ρόλος του Μάξιμου Ο Μάξιμος τελικά οδηγείται στη Δύση. Αίτιο της μετακίνησης αυτής σύμφωνα με το βιογράφο του, είναι πως εκεί διείδε πρόσφορο έδαφος για τον αγώνα ενάντια στην κακοδοξία[28]. Κατά μία άλλη άποψη όμως απλώς θεώρησε επικίνδυνη την επιστροφή στην Κύζικο την οποία φαίνεται να επιθυμούσε[29]. Έτσι εγκαινιάζει τον αγώνα ενάντια στο μονοενεργετισμό και το μονοθελητισμό και συναγωνιστής σε αυτή τη προσπάθεια θα αποβεί ο Σωφρόνιος, μετέπειτα πατριάρχης Ιεροσολύμων, τον οποίο γνώρισε στην Καρθαγένη (Καρχηδόνα) το 632, όπου υπήρξε ο ηγέτης του εκεί μοναστικού κινήματος. Οι δύο τους (εκφράζεται σχετική αμφιβολία για τον Μάξιμο[30]) θα μεταβούν τελικά στην Αλεξάνδρεια (633) όπου θα θελήσουν να ενημερωθούν πιο αναλυτικά για το περιεχόμενο της σχετικής δοξασίας. Ο Μάξιμος εν προκειμένω φαίνεται να μην ακολουθεί όμως τη σκληρή γραμμή γραμμή του Σωφρόνιου καθότι λαμβάνοντας υπόψιν του την συνοδική απόφαση της Ψήφου (634), φαίνεται να επαινεί τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, ζητώντας απλώς πρόσθετες εξηγήσεις[31]. Ίσως όμως ο ίδιος απλώς κλιμακώνει με διάφορες μεθοδεύσεις τον αγώνα του[32], κερδίζοντας χρόνο για να διατρανώσει αποτελεσματικά[33] την ευθεία αντίθεσή του στο θεολογούμενο του μονοθελητισμού, το οποίο θεωρεί πως είναι ξένο προς την βιβλική διδασκαλία και ενάντια στις αποφάσεις της πρότερης πατερικής περιόδου. Ο Μάξιμος βρίσκει τελικά καταφύγιο στη Βόρεια Αφρική, μακριά από την βασιλική εποπτεία, καθώς ο αγώνας του επιπρόσθετα αποκτά έντονα αντι-καισαροπαπικό χαρακτήρα[34][35]. Η πρόσβασή τελικά στη Ρώμη θα γίνει το 646, αλλά είναι βέβαιο πως από το 638 και μετά, όπου η "Έκθεση" προσυπογράφεται από τον Ηράκλειο, ο αγώνας του βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη κάτι που γίνεται εμφανές και από το εκτεταμένο συγγραφικό του έργο[36]. Η Έκθεση στην ουσία επιχειρεί με συμβιβαστικό τρόπο να αμβλύνει τους Χαλκηδόνιους όρους, οι οποίοι δεν άρεσαν στους μονοφυσιτικούς κύκλους και ομολογεί πως στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού, υπάρχει ενέργεια τόσο στην ανθρώπινη όσο και τη θεϊκή φύση, αλλά στην υπόσταση του Λόγου παρουσιάζεται μόνο ένα θέλημα.

Ο Μάξιμος, ο οποίος πλέον είναι ο ηγέτης της Χαλκηδόνιας θεολογίας και ο άνθρωπος που επηρεάζει όσο κανένας τα πράγματα, απορρίπτει την έκθεση και με δεινή θεολογική επιχειρηματολογία, πείθει για ορισμένο χρονικό διάστημα και τον πατριάρχη Πύρρο Κωνσταντινουπόλεως[37], πως η έννοια του μονοθελητισμού είναι αιρετική απόκλιση. Πείθει δε αργότερα τον Πάπα Ρώμης, Μαρτίνο να συνέλθει Σύνοδος (Λατερανό, 649), που καταδικάζει το μονοθελητισμό και αποκόπτει κοινωνία με τις εκκλησίες οι οποίες υποστηρίζουν την Έκθεση του Αυτοκράτορα Ηράκλειου. Κατά αυτή την περίοδο έχουμε δύο σημαντικές αλλαγές. Η πρώτη αφορά τα πλήθη των Ελλήνων τα οποία εγκαταστάθηκαν στη Δύση και ιδίως τη Ρώμη εξ αιτίας της επέλασης των Αράβων, με αποτέλεσμα ο παπικός θώκος να περιέλθει σε ελληνομαθείς επισκόπους[38] και η ανέλιξη του Κωνσταντος Β' στο βασιλικό θρόνο. Ο Κώνστας το 648 θα επιχειρήσει να επιβάλλει σε μια πρώτη προσπάθεια για ειρήνευση στο εσωτερικό της εκκλησίας το λεγόμενο Τύπο (που προσυπογράφηκε και από τον Σέργιο), με την έκδοση διατάγματος, που αποσκοπεί στην απαγόρευση της χρήσης των όρων ενεργείας και θελήσεως στο εν λόγο ζήτημα. Παράλληλα απαιτεί και την υποχρεωτική πίστη στο νέο όρο, πράγμα το οποίο όμως δεν επέφερε κάποιο αποτέλεσμα. Η μη συμμόρφωση του Πάπα Μαρτινου και του Μάξιμου επέφερε πλέον τις διώξεις τους και το μαρτύριο τους. Η σύλληψή του συνέβη το 653 όπου φυλακίστηκε στην Κωνσταντινούπολη και η δίκη του διενεργήθηκε το 655, υπό την κατηγορία του εχθρού και εγκληματία του κράτους και του ανατροπέα της εκκλησιαστικής και πολιτειακής ειρήνης. Η δίκη του, όχι άδικα, θα χαρακτηριστεί ως φονική και θυελλώδης[39] και πρακτικά της διασώζονται μέχρι και σήμερα.

Μέσα από τη δίκη γίνεται φανερό πως η πολιτική δίωξη δεν αποτελούσε κάποιου είδους επίφαση. Αντίθετα οι υπερασπιστές της ενωτικής σύνθεσης με τους μονοφυσίτες και ιδίως οι κοσμικοί άρχοντες είχαν ιδιαίτερα ερεθιστεί από τη συμπεριφορά του και ιδίως από την πνευματική ανεξαρτησία και αδιάλλακτη άρνηση των αυτοκρατορικών διαταγμάτων. Ο Μάξιμος αμετακίνητος κατηγορεί την πολιτεία για ανάμιξη στην εκκλησιαστική τάξη <re>"είναι έργο των ιερέων και όχι των Αυτοκρατόρων να ορίσουν τα σωτηριώδη δόγματα της καθολικής εκκλησίας"</ref> με αποτέλεσμα να καταδικαστεί σε εξορία σε πρώτη φάση στη Βιζύη της Θράκης[40]. Οι διαβουλεύσεις όμως δεν έπαψαν. Η εκκλησιαστική ειρήνευση και η επιτυχία των αυτοκρατορικών επιδιώξεων είναι φανερό πλέον πως περνούσαν από την συμφιλίωση και αλλαγή στάσης του. Έτσι οδηγείται το 656 ενώπιον επισκοπικού δικαστηρίου, χωρίς όμως να επιτευχθεί το θεμιτό αποτέλεσμα. Έτσι μετακινείται στο Ρήγιο όπου οι διαβουλεύσεις συνεχίζονται. Ο ίδιος αμετακίνητος εξορίζεται ακόμα πιο μακριά στη Θράκη. Το 662 τον οδηγούν μαζί με το μαθητή του Αναστάσιο σε σύνοδο επισκόπων στην Κων/πολη, όπου καταλήγει σε αιματηρό μαρτύριο για τον Μάξιμο, με αμφίβολη όμως την παραδοσιακή περιγραφή της αποκοπής του δεξιού του χεριού και της γλώσσας του και εξορίζεται στη Λαζική του Πόντου. Τελικώς υποκύπτει από τις κακουχίες στις 13 Αυγούστου το 662.

Μετά θάνατον Το μαρτύριο του Μάξιμου προκάλεσε στη Βυζαντινή κοινωνία μεγάλη εντύπωση. Χαρακτηριστικές είναι οι ιστορίες της λαϊκής και εκκλησιαστικής παραδόσεως που μαρτυρούν το δέος για την προσωπικότητά του[41]. Οι ιστορίες αποτελούν δείγμα της επίδρασης που είχε αφήσει στον ορθόδοξο κόσμο[42]. Μετά την οριστική καταδίκη του μονοθελητισμού από την ΣΤ' Οικουμενική Σύνοδο, όπου το έργο του υπήρξε θεμέλιο της απόφασης της συνόδου τιμήθηκε ως Άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας, μάρτυρας, μεγάλος διδάσκαλος και κήρυκας των ορθών δογμάτων. Εκτιμήθηκε επίσης ως φιλόσοφος, μυστικός και ασκητής[43]. Τα βιβλία του μάλιστα αποτέλεσαν τα αγαπημένα αναγνώσματα λαϊκών και μοναχών.

Το συγγραφικό του έργο Ο Μάξιμος το συγγραφικό του έργο το ξεκίνησε αργά, αλλά παρόλα αυτά αναδείχθηκε γόνιμος και πολυγραφότατος[44]. Το έργο του γενικώς είναι δυσνόητο και δυσανάγνωσντο (το παρατηρεί και ο Μέγας Φώτιος), γεμάτο αλληγορίες και ρητορικά σχήματα, εμπεριέχοντας συχνά συμπυκνωμένη γνώση, η οποία απαιτεί μια εσωτερική πρόσβαση στο σύστημα και τον κόσμο του. Παράλληλα είναι μεθοδικός ως προς τη διαίρεση του, στοιχείο το οποίο καλύπτει μέρος της δυσκολίας της κατανοήσεως[45], υποδιαιρώντας το έργο του σε μικρά θέματα (κεφάλαια) και με τη μορφή προτροπών, μακρυγορώντας πολύ σπάνια και εξ ανάγκης[46]. Μέσα από τη εργογραφία του επίσης γίνεται φανερό πως προτιμά να εμβαθύνει παρά να πλατειάζει, εισερχόμενος στον πυρήνα του θέματος, με τη πολύ γνωστή σε αυτόν διαλεκτική μέθοδο.

Ο ίδιος μέσω του έργου του χαρακτηρίζεται ως πολυμαθής και πολυμερής συγγραφέας, με βαθιά θεολογική και φιλοσοφική κατάρτιση[47], που καλύπτει όλους τους θεολογικούς κλάδους συλλέγοντας προσεκτικώς τις απόψεις της παράδοσης, διασαφηνίζοντας και διευκρινίζοντας πολλά ενδιαφέροντα και φλέγοντα ζητήματα[48]. Η θεολογία του μάλιστα, επηρέασε όσο κανενός άλλου τη μεταγενέστερη σκέψη και βυζαντινή φιλολογία[49]. Η παράδοση στην περίπτωση του ζωντανεύει δημιουργικά και βιωματικά, επηρεασμένη ιδιαίτερα από του Καππαδόκες και δη το Γρηγόριο Νύσσης, αλλά και τον ασκητισμό του Ευαγρίου Ποντικού και Διονυσίου Αρεοπαγίτη (corpus). Στην ουσία ο ίδιος όμως κινείται στο δρόμο των Αλεξανδρινών πατέρων, γι αυτό και θεωρείται συνεχιστής τους[50].

Το έργο του Μάξιμου διαχωρίζεται σε έξι (6) κατηγορίες. α) ερμηνευτικά των γραφών, β) ερμηνευτικά των πατέρων, γ) δογματικά-αντιρρητικά, δ) επιστολές, ε) λειτουργιολογικά-πνευματικά, στ) μυστικά-ασκητικά[51][52]. Κυριότερα έργα του είναι οι απορίες, Ερωτήσεις και αποκρίσεις προς Θαλάσσιον, Πεύσεις και αποκρίσεις, η επιστολή προς Θεόπεμπτον σχολαστικόν, τέσσερις εκατοντάδες κεφάλαια περί αγάπης, ασκητικός λόγος, μυσταγωγία, το οποίο εκτιμάται σήμερα για τη φιλολογική και θεολογική του επιρροή στους μετέπειτα συγγραφείς και τα δογματικά και αντιρρητικά του έργα, τα οποία μας δίνουν πλήρη εικόνα της δογματικής του σκέψης και θεολογίας. Τέλος σε ότι αφορά το έργο του, υπάρχουν ακόμα ανέκδοτα έργα του[53], αλλά και πολλά συμπιλήματα ή ψευδεπίγραφα[54].

Η θεολογία του Θεολογία-Τριαδολογία-Ανθρωπος Η θεολογία του Μάξιμου χαρακτηρίζεται ως αποκαλυπτική, δηλαδή ως η θεολογία που εδράζει στην Θεία Αποκάλυψη και αποτελεί τη διαδασκαλία στην οποία στηρίχτηκαν ήδη οι πρώτοι απολογητές μόλις κατά το 2ο αιώνα και ιδίως αργότερα οι Καππαδόκες και Αλεξανδρινοί πατέρες[55]. Παράλληλα η θεολογική καινοτομία του έγκειται στην ερμηνεία της θεολογίας, υπό το διαρκές πρίσμα της Χριστολογίας. Γι αυτό και το μυστήριο της τριάδος στο σύστημα του Μάξιμου γνωρίζεται μέσω του Λόγου. Ο Θεός είναι τριάδα και συνάμα μονάδα. Τα πρόσωπα αποτελούν ετερότητες, αλλά αδιάσπαστα ενωμένες σε μία μονάδα, χωρίς καμία συγχώνευση ή μίξη. Ταυτόχρονα ενεργούν και επιθυμούν πάντοτε το ίδιο πράγμα. Ο Λόγος αυτός επίσης, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδας, είναι ο ίδιος Λόγος ο οποίος ενδημούσε στους Πατριάρχες και τους προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης[56], ο ίδιος Λόγος ο οποίος ενσαρκώθηκε γι τη σωτηρία του κόσμου.

Ο κόσμος είναι μία αποκάλυψη, όπου βασίζετε στη θέληση και τη σκέψη του Θεού, μία θέληση που αποτελεί στοιχείο της ίδιας της ύπαρξής Του[57]. Έτσι η αποκάλυψη γίνεται πάντοτε δια μέσου του Λόγου όπου κέντρο της και προαιώνια βουλή της είναι η ενσάρκωση, η οποία δεν αποτελεί απλώς μεταπτωτικό σχέδιο του Θεού, αλλά βρίσκεται πάντοτε στην προαιώνια βουλή του, ανεξάρτητα από το γεγονός αυτό. Η αποκάλυψη του κόσμου, δηλαδή η αποκάλυψη της δημιουργίας, είναι ο λόγος της ενσάρκωσης και όχι η πτώση των πρωτοπλάστων[58]. Ο Λόγος είχε εξ αρχής το σκοπό να ενωθεί με τη σάρκα της ανθρωπότητας για να την θεώσει[59]. Η θέωση αυτή πραγματοποιείται στη κτιστή πραγματικότητα, η οποία είναι ριζικά διάφορη από τα Θεό. Δεν είναι αιώνια, αλλά βρισκόταν στην προαιώνια βουλή Του, ως Λόγοι των όντων. Οι λόγοι αυτοί, τα παραδείγματα, τα πρότυπα, αποτελούν μια δυναμική πραγματικότητα, η οποία δεν αποτελεί απλώς την έννοια, το περίγραμμα, το νόμο, αλλά κυρίως τη διαμορφούσα αρχή του ανθρώπου. Ο Άνθρωπος με τη σειρά του έχει κομβικό ρόλο μέσα στη κτίση. Είναι το κέντρο της δημιουργίας που περικλείει δυνητικά όλες τις θείες δυνατότητες και αποτελεί εικόνα του Λόγου. Είναι ένας μικρός κόσμος, μέσα στο κόσμο που καλείται να θεωθεί. Η υπόλοιπη κτιστή δημιουργία δημιουργήθηκε για χάρη του.

Ο Μάξιμος στη ζήτημα της θείας ουσίας είναι πιστός ακόλουθος της πατερικής θεολογίας, επηρεασμένος ιδιαίτερα από τον Ευάγριο και τον Αρεοπαγίτη. Η θεία ουσία είναι απρόσιτη στη γνωστική ιδιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και ο ανθρώπινος νους είναι δυνατόν να έλθει σε γνώση του Θεού μόνο μέσω των ενεργειών Του[60], εισάγοντας τελικά την αποφατική θεώρηση της ουσίας του θεού. Η μόνη γνώση η οποία μπορεί να κατακτηθεί, πραγματοποιείται δια μέσου της έκστασης, η οποία είναι η υψηλότερη βαθμίδα της θεώσεως - η μυστική θεολογία. Ο φυσικός νους δηλαδή κατά τον Μάξιμο αδυνατεί να φτάσει στη θεολογία, γι αυτό και απαιτείται η συνεργία του Αγίου Πνεύματος, το οποίο ικανώνει το νου να υπερβεί το φυσικό και να ενταχθεί σε μία νέα σφαίρα, που ανώτατη βαθμίδα της είναι η έκσταση και η όραση του θεού. Είναι μια κίνηση του Θεού προς τον άνθρωπο, αλλά και του ανθρώπου προς το Θεό. Ο νους σε αυτή τη περίσταση δε καταργείται και δεν αφανίζεται, αντίθετα, εξυψώνεται, διευρύνεται, μεταμορφώνεται[61]. Στο σημείο αυτό ανυψώνεται ο νους και η ύπαρξη εκτός της κτιστής σφαίρας και ανέρχεται στην όραση του Θεού, εγκαταλείποντας το εγώ. Εισέρχεται στο στάδιο της αγάπης[62] και οδηγείται στην τελική βαθμίδα της θεώσεως και της διαρκούς τελείωσης. Είναι η στιγμή που υπαρκτικά και δίχως την εξάλειψη της προσωπικής ύπαρξης ή εγκατάλειψης των χωροχρονικών και κτιστών δεδομένων, ο νους του Χριστού, εγκατοικεί όχι κατουσίαν, αλλά φωτίζοντας τον ανθρώπινο νου.

Στο σύστημα του Μάξιμου παρατηρούμε απαντήσεις σε πολλά λεπτά θεολογικά ζητήματα. Η ψυχή του ανθρώπου εν προκειμένω παραμένει κατά χάρη άφθαρτη, ενώ κατέχει ικανότητες παρόμοιες των αγγέλων στα πλαίσια τη θεώσεως. Παράλληλη δημιουργείται τη στιγμή της συλλήψεως[63]. Ο άνθρωπος επίσης αποτελεί μία ενιαία οντότητα, πάρα τη διαφορότητα ψυχής και σώματος. Ο λόγος της διάσπασης είναι η αμαρτία. Στην Εδέμ οι πρωτόπλαστοι είχαν το ίδιο καθήκον με αυτό που ο άνθρωπος έχει και σήμερα. Το σκοπό της τελείωσης. Αυτό το οποίο άλλαξε, είναι ότι χάθηκε η αρχική μακαριότητα μέσα στην οποία πλάστηκαν και πλέον η εκπλήρωση του σκοπού εκκινά από άλλη βάση. Γι αυτό το σκοπό, ο Λόγος σαρκούται και η κάθοδος του είναι που οδηγεί στην ανύψωση του ανθρώπου και τελικά τη θέωση. Η Θεία Οικονομία είναι ανεξάρτητη από την ανθρώπινη ελευθερία, γι αυτό και η σάρκωση δε θα πρέπει να θεωρείται απλώς απολυτρωτικό έργο, καθώς μπορεί η ιστορία εξελίσσεται μέσα σε ένα πεπτοκώτα κόσμο, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι σε αντίθετη περίπτωση δε θα σαρκωνόταν ο Λόγος. Η σάρκωση είναι το κεντρικό μυστήριο της πορείας της θεώσεως του ανθρώπου ανεξάρτητα από την ιστορική τροπή. Αυτό δεικνύει ότι η σάρκωση αποτελεί ένα μυστήριο πολύ βαθύτερο από το μυστήριο της λυτρώσεως[64].

Χριστολογία - Δυοφυσική και δυοθελητική θεολογία Η σάρκωση του λόγου κατά τον Μάξιμο είναι το μυστήριο της προαιώνιας βουλής του Θεού και το σχέδιο εξαγιασμού της ανθρώπινης φύσης. Η ίδια αποβαίνει λύτρωση, μία λύτρωση που οφείλει το γεγονός της στην ολοκλήρωση της ανθρώπινης ύπαρξης. Γι αυτό ο Λόγος προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση ακέραιη και αμόλυντη από τις συνέπειες της πτώσης. Λαμβάνει την ανθρώπινη φύση, όπως οι πρωτόπλαστοι και αυτό συμβαίνει ένεκα της θέλησης του και όχι της φυσικής αναγκαιότητας. Το θέλημα της φύσεως Του, κατά το Μάξιμο, δε γνωρίζει διαφθορά και δεν αντιμάχεται ή περιβάλλεται από τα ανθρώπινα πάθη. Η θέληση της ανθρώπινης φύσεως του, είναι εναρμονισμένη με το Θείο θέλημα, γιατί η ανθρώπινη φύση δημιουργήθηκε κατ εικόνα του Λόγου.

Εδώ ο Μάξιμος επιμένει, πως πρώτιστα η πτώση είναι διαφθορά της θελήσεως και πως η υποστατική ένωση διορθώνει τη θέληση[65]. Για το σκοπό αυτό Θεός Λόγος προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση η οποία είναι πλήρης και ακέραια[66], με το δικό της θέλημα και τη δική της ελευθερία, πράγμα που αποκλείει οποιαδήποτε σύγχυση, μίξη ή εξαφάνισή της. Ο άνθρωπος μετά την ενσάρκωση, οδηγείται δια της θεώσεως σε μία νέα ιδιαίτερη μορφή υπάρξεως. Η ύπαρξη αυτή, η κατ εικόνα και ομοίωση πλέον, κινείται στο δρόμο της ίδιας της ύπαρξης του δημιουργού, με αποτέλεσμα η ανθρώπινη φύση στην υπόσταση του Ιησού, να θέλει και να επιθυμεί την αχώριστη και εναρμονισμένη με το Θεό κοινωνία και άρα να μιμείται την ίδια τη θεία ζωή[67]. Το θέλημα του Θεού, οι θείες δηλαδή ενέργειες διορθώνουν και διαμορφώνουν το θέλημα του ανθρώπου, δίχως αυτό να αίρει την ανθρώπινη ιδιαιτερότητα ή να εξαφανίζει την ανθρώπινη φύση σε όλες τις εκφράσεις της ή εκφάνσεις της.

Κατά τη μονοεργητική έριδα, οι μονοθελητές δέχονταν κατά βάση πως είναι δυνατό, εφόσον μιλάμε για ένα πρόσωπο, τον Ιησού Χριστό, να μιλάμε για μία θέληση και μια βούληση. Σε άλλη περίπτωση, κινδυνεύει σοβαρά η ενότητα του προσώπου. Ο Μάξιμος σε αυτό το σημείο εντοπίζει το πρόβλημα της θεολογικής σκέψης των μονοφυσιτών και παράλληλα την υποβόσκουσα παρεπόμενη θεολογική προοπτική. Αφενός μήπως όταν αναφέρουμε μία θέληση στο πρόσωπο του Χριστού εννοείτε απορρόφηση της ανθρώπινης θέλησης και άρα και κατάργηση της φύσεως με έμμεσο τρόπο ή μήπως εννοείται μία σύνθετη, τρίτη θέληση, σύνθετη των δύο φύσεων. Σε ότι αφορά το δεύτερο στοιχείο το απορρίπτει άμεσα καθώς το όλο είναι αδύνατο να είναι ένα έτερο πράγμα από το συστατικό των φύσεων τους ή μία νέα πηγή θελήσεως, διάφορη από τις θελήσεις της φύσης που βρίσκονται στην υπόσταση του προσώπου. Εφόσον ο Λόγος προσλαμβάνει σάρκα, για τη μόνη θέληση που θα μπορούσαμε να μιλήσουμε είναι θέληση του Θεού Λόγου, σύμφωνα με το Μάξιμο. Σε αντίθετη περίπτωση θα οδηγούσε άμεσα στο δοκητικό μονοφυσιτισμό, ο οποίος κατά τη Χαλκηδόνα είχε απορριφθεί, καθώς απομειώνει τη σωτηρία της ανθρώπινης ύπαρξης, δια μέσου της ενώσεώς τους ή της φαινομενικής ύπαρξης της[68]. Η θέληση λοιπόν είναι αξίωμα των λογικών όντων που δύνανται να την ασκήσουν ξεπερνώντας το φυσικό θέλημα το οποίο υποκύπτουν τα μη λογικά όντα.

Ο προβληματισμός πλέον που αναπτύχθηκε ήταν στο κατά πόσο η φύση είναι πραγματικά ελεύθερη και ουδόλως αναγκάζεται από τη φυσική αναγκαιότητα. Ο Μάξιμος εδώ στρέφει προς τα αλλού το ζήτημα και συνεχίζει με μεγαλύτερη πληρότητα την αλεξανδρινή θεολογία των Αθανασίου και Κυρίλλου. Αναρωτιέται αρχικά αν η θεϊκή φύση γνωρίζει αναγκαιότητα (μήπως αυτή η φύση τον αναγκάζει να είναι αγαθός;), απαντώντας πως στα όντα η φύση προσδιορίζει τους στόχους και τα έργα της ελευθερίας, αλλά δε τα προσδιορίζει. Η επιλογή και η ελευθερία είναι δείγμα της θέλησης. Έτσι διαχωρίζει φυσική θέληση και γνώμη[69].

Η γνήσια ελευθερία είναι η έλξη της ψυχής προς το Θεό, όχι μία υποχρεωτική κατάσταση, αλλά μία ορμή αγάπης. Όπως ο Θεός, ο οποίος θέλει και ενεργεί σε πλήρη ελευθερία και μακριά από οποιαδήποτε αναγκαιότητα, δίχως να ταλαντεύεται για το θέλημά Του αυτό. Η φθορά της θελήσεως, είναι αποτέλεσμα της πτώσης, αποτέλεσμα της αμαρτίας και έχει ως τελικό αποτέλεσμα το διχασμό της θέλησης. Ο Θεός τελικώς δια της υποστατικής ενώσεως, που διατηρεί και τις δύο φύσεις ακέραιες όπως και τις δύο θελήσεις Του[70], θεραπεύει θέληση και γνώμη, που αποτέλεσαν την πρωταρχική αιτία της πτώσεως. Στην περίπτωση του όμως δεν υπάρχουν αμφιταλαντεύσεις. Γι αυτό και το φυσικό θέλημα της ανθρωπότητας στην υπόσταση του Λόγου, κινείται φυσικά στο να θέλει και αυτή όσα ο Λόγος επιθυμεί. Η σάρκα στην ένωση αυτή βρίσκει την πραγματική φύση και εκφράζει την πραγματική θέλησή της, δίχως καμία ανάμιξη. Παράλληλα δεν υπάρχει ανάγκη να εξαλειφθεί κατά κανένα λόγο το γνωμικό θέλημα αφού αυτό αποτελεί στοιχείο της υποστάσεως[71].

Τελικά ο Ιησούς προσλαμβάνει όλες τις αδυναμίες της ανθρώπινης ύπαρξης. Η πείνα, η δίψα, ο πόνος που είναι συνέπειες της μεταπτωτικής φύσης (αδιάβλητα πάθη). Οι πράξεις αυτές γίνονται με ελεύθερη βούληση του Λόγου. Τελικά προσλαμβάνει την αμαρτία της φύσεως και την απολυτρώνει εκπληρώνοντας το θέλημα του Θεού, αποκαθιστώντας την εικόνα του Θεού στον άνθρωπο.

Ο δρόμος προς τη σωτηρία Στη σκέψη του Μάξιμου, σχετικά με τη σχέση Θεού - κόσμου - ανθρώπου, υπάρχει πάντοτε η ριζική διαφορά άκτιστου και κτιστού, δηλαδή δημιουργού και δημιουργημάτων. Ο Θεός ως προς την ουσία του, αλλά και τη βούληση και θέλησή είναι παντελώς διάφορος ως προς την ουσία με τα δημιουργήματά του και άκτιστος. Τόσο η βούληση δηλαδή, όσο και η ενέργεια ανήκουν στην κατηγορία των αυθύπαρκτων και άχρονων δεδομένων. Οτιδήποτε άλλο είναι δημιούργημα, άρα κτιστό και υπόκειται στο νόμο της φθοράς της τρεπτότητας[72]. Ο άνθρωπος ως λογικό δημιούργημα όμως δημιουργήθηκε ως εικόνα του Λόγου. Ελεύθερος και αυτεξούσιος. Αυτεξούσιος σημαίνει πως έχει θέληση και η θέληση αυτή είναι τρεπτή με αποτέλεσμα να τον οδηγήσει στην πτώση. Άρα η αμαρτία είναι κατεξοχήν διαστροφή και εσφαλμένη θέληση. Το κακό είναι απομάκρυνση από το Θεό (Ων) και αποτελεί στροφή προς την ανυπαρξία (μη Ων). Έτσι και το πάθος είναι αρρώστια της θέλησης, απώλεια και περιορισμός της ελευθερίας, ανικανότητα του λογικού να ελέγχει τις δυνάμεις τις ψυχής και τελικά υποταγή στις ζωώδεις και στοιχειώδεις δυνάμεις της φύσης του. Ο άνθρωπος περνά στην άγνοια και μέσω αυτής στη λήθη του θεού. Αλλά η ελευθερία αυτή δεν εξαφανίζεται, απλά ατονεί γι αυτό και υπάρχει πάντοτε η δύναμη της βούλησης να επιστρέψει.

Στην επιστροφή αυτή ο Χριστός απαλλάσσει τον άνθρωπο και τον ελευθερώνει, αποδεχόμενος δημιουργικά την κίνηση αυτή. Η απελευθέρωση αυτή απαιτεί αγώνα και δοκιμασία. Ο Χριστός έρχεται να θεραπεύσει τη φύση του ανθρώπου, αλλά η βούληση έχει ένα αγωνιστικό δρόμο για να θεραπευτεί και πάντοτε δια των μυστηρίων[73]. Όταν ενεργήσει η χάρις, τότε ανυψώνει τη φύση του ανθρώπου πάνω από το φυσικό της μέτρο. Την προκαλεί ξεπεράσει τον ίδιο της τον εαυτό, αλλά αυτό γίνεται δίχως επιβολή και βία, προκύπτει μέσα από την οικεία αναζήτηση και την προσωπική ευαισθησία ώστε να αφυπνιστεί η ελευθερία και να ζωογονηθεί η βούληση. Στόχος είναι η ένωση με το Χριστό, η εγκατοίκηση εντός ημών και τα μυστήρια μαζί με τη δοκιμασία, είναι ο μόνος δρόμος για το σκοπό αυτό κατά το Μάξιμο. Η δοκιμασία είναι αγώνας κατά των παθών. Είναι η μετάθεση της θέλησης από το κατώτερο στο ανώτερο, από το γήινο στο θείο. Το γήινο βεβαία στο Μάξιμο δεν είναι εξ ορισμού κακό. Κακό όμως είναι όταν δε δηλώνει το αόρατο, το πνευματικό. Όταν δεν ανάγει τον άνθρωπο στο δημιουργό. Τότε γίνεται εφάμαρτο και επικίνδυνο[74]. Η προσκόλληση στην κτιστή πραγματικότητα οδηγεί στο πάθος και τελικά τον περιορισμό της ελευθερίας. Παράλληλα τον οδηγεί στην εσφαλμένη χρήση της.

Τρεις είναι οι πυλώνες και οι πόλοι της αμαρτίας κατά το Μάξιμο. Υπερηφάνεια, μίσος και άγνοια, τέρψη και δόξα αντίστοιχα[75]. Παράλληλα ο δαιμονικός κόσμος ο οποίος προσπαθεί να δελεάσει τις ψυχές και να τις αποκοιμίσει, εισβάλλοντας στην ψυχή εικόνες αισθησιακές προς επίτευξη των στόχων του. Αλλά η νίκη ανήκει στη βούληση του ανθρώπου και τη δική του εκλογή. Κατά τη δοκιμασία αυτή ο άνθρωπος πρέπει να οργανώσει τη ψυχή του. Θα πρέπει πρώτα δια της άσκησης να εκριζώσει και μεταμορφώσει τα πάθη του έτσι ώστε να επέλθει η κάθαρση, που είναι το πρώτο στάδιο της θέωσης. Έτσι ο νους γίνεται ηγεμονικός, υπερνικά τις κατώτερες αισθήσεις, εγκρατεύει από την φιληδονία και την επιθυμία. Άλλοτε οφείλει να υπερνικά και το ακούσιο πάθος, το οποίο συμβαίνει κατά την αποκοπή των παθών. Η θλίψη δηλαδή που επακολουθεί κατά τη μη τέλεση των παθών αυτών.

Ακόμα πιο δύσκολη είναι η νίκη κατά της οργής ή του μίσους. Απαιτεί ακόμα μεγαλύτερη δοκιμασία και άσκηση. Εδώ απαιτείται νίκη κατά των σκέψεων και των λογισμών. Και η νίκη αυτή επιτυγχάνεται ανατρέποντας το αρνητικό περιεχόμενο των σκέψεων αυτών σε θετικό. Τελικά οδηγείται στην απάθεια, η οποία δεν σκοπεύει μόνο στην αποκοπή των παθών, αλλά και την καλλιέργεια της θετικής στάσης των καλών λογισμών. Όταν επέλθει η απάθεια και η γνώση πλέον, επέρχεται η αγάπη, που είναι η απόλυτη ελευθερία. Η ασκητική πράξη είναι η εξόντωση της υπερηφάνειας που οδηγεί στην αγάπη. Η αγάπη είναι η υπερνίκηση οποιασδήποτε γήινης έλξης και η αφιέρωση του νου στο Θεό. Τελικά οδηγεί στη γνώση και τη φυσική θεωρία. Θεωρία στο Μάξιμο από την άλλη είναι η γνώση εν τω Λόγο η θέαση του κόσμου πια, δια του Θεού. Ο άνθρωπος αναγνωρίζει τις θείες ενέργειες. Το τελικό στάδιο είναι η όραση του Θεού. Η συνάντηση με Αυτόν, η πρόγευση της Θείας μακαριότητας. Αυτό είναι το επίπεδο της καθαράς προσευχής[76]. Εκεί γνωρίζει την υπερούσια τριάδα, μέσα στην ίδια την πλάση και ανανεώνεται κατά την εικόνα της.

Η θεολογία της μελλούσης ζωής για το Μάξιμο ακολουθεί τη θεολογία του Γρηγορίου Νύσσης και μέσω αυτού του Ωριγένη. Οι προϋποθέσεις του βέβαια, και ιδίως το δόγμα των δύο θελήσεων, τον οδηγεί συχνά μακριά από το δρόμο τους. Ο Θεός κατά Μάξιμο εν πρώτοις θα αποκαταστήσει τη φύση όλων των ανθρώπων. Αλλά αυτή η ανακαίνιση, δε σημαίνει παράλληλα ότι η θέληση θα μεταλλαχτεί η θα βιασθεί. Η ατομική θέληση και ελευθερία του έκαστου προσώπου δεν γίνεται να παραβιαστεί και να μεταλλαχτεί και αυτό το γνωρίζουμε, διότι το να αναγνωρίζεις το καλό δε σημαίνει απαραίτητα πως το πράττεις. Ο Λόγος την ημέρα της κρίσεως θα αποτελέσει διαφωτιστικό πυρ, ενώ για τους ασεβείς καιουσα φλόγα. Ο Θεός θα αγκαλιάσει όλη τη δημιουργία, όλη την ανθρωπότητα τόσο το καλό όσο και το κακό. Αλλά το μέτρο της μετοχής θα εξαρτηθεί από το βαθμό της δοκιμασίας καθενός. Εδώ παρατηρούμε πως ο Μάξιμος μιλάει για δύο ενώσεις. Την ένωση κατά χάρη, που αφορά τους πάντες και την θέωση κατά χάρη που αφορά τους δικαίους. Όσοι δε βρεθούν μέσα στις ζωοποιητική χάρη του θεού, δεν είναι επειδή ο Θεός κάτι τέτοιο το επιθυμεί, αλλά επειδή οι ίδιοι δε θα επιθυμήσουν τη σωτηρία αυτή. Ο Θεός θα αποκαταστήσει η φύση τους, ίσως δε και τις ψυχικές τους δυνάμεις, σε σημείο να αναγνωρίζουν το Θεό ή ακόμα και να απολέσουν της μνήμη της αμαρτίας τους. Αλλά αυτοί, οι οποίοι έζησαν με επιθυμίες μακριά από την πραγματική τους φύση και άρα του θεραπευμένου θελήματος, εκείνη την ημέρα θα βασανίζονται γιατί ανέβαλαν τη μετάνοιά τους, θα βασανίζονται από τη συνείδηση της παράλογου οδού που πήραν. Αυτό, διότι η μακαριότητα αυτή αποτελεί μία ελεύθερη πλήρη εναρμόνιση του θελήματος του ανθρώπου, με το θείο θέλημα, μέσα από τη μεταμόρφωση και το φωτισμό της ίδια της θελήσεως [77].

Εκκλησία Η εκκλησία σύμφωνα με το Μάξιμο αποτελεί το μέσο γνωριμίας και συνειδητής μετοχής των λογικών όντων στη ύπαρξη του[78]. Για αυτό και κατά το Μάξιμο ταυτόχρονα με τη δημιουργία ο Θεός χτίζει και την εκκλησία, που αποτελεί και δική Του εικόνα. Η κτίση δηλαδή, νοερή και ορατή αποτελεί την εκκλησία, που είναι η συνεκτική δύναμη των πάντων. Ως εικόνα του Θεού, ιδιότητές της είναι η ενότητα, η λογικότητα, η κινητικότητα, η κοινωνικότητα. Το σύμπαν ολόκληρο, αισθητό και νοητό αποτελεί ένα οργανισμό με ολότητα, όπου καρδία του είναι η εκκλησία, εξ αιτίας των ιδιοτήτων αυτών.

Ο Μάξιμος, για να περιγράψει την εκκλησία χρησιμοποιεί αρκετούς παραλληλισμούς. Δεν αποτελεί για τα Μάξιμο η εκκλησία κάτι το στατικό, το ταυτισμένο ή το απομονωμένο σε και δεδομένα κλειστά περιγράμματα[79]. Γι αυτό η εκκλησία μπορεί να είναι εικόνα τόσο του θεού, όσο και του σύμπαντος κόσμου, του ίδιου του αισθητού κόσμου, αλλά και του ανθρώπου ή μόνο της ψυχής του. Η εκκλησία παράλληλα ως ψυχή έχει το ιερατείο, νου το ιερό θυσιαστήριο και σώμα το ναό, στοιχεία τα οποία βρίσκονται σε μία άρρηκτη ενότητα[80]. Η ενότητα αυτή δε καταργεί την διάκριση, αλλά και η διάκριση, στα πλαίσια κλήρου και λαού δε νοείται σε μία σχέση ανωτερότητας και κατωτερότητας ή κυριαρχικότητας[81], αλλά διαφοροποίησης της οργανικής ενότητας που είναι ο κόσμος[82].

Η εκκλησία σύμφωνα με το Μάξιμο αποτελεί ένα μυστήριο μέσα στη φυσική και ιστορική πραγματικότητα το οποίο ως σκοπό έχει να επιτελέσει μια συγκεκριμένη αποστολή. Αφενός μεν τη βαθμιαία εξαφάνιση του κακού μέσα στον κόσμο και αφετέρου την τελείωση των λογικών και νοερών όντων. Σκοπός δηλαδή είναι η κοινωνία των όντων με το Θεό, δια μέσου τη συμφιλίωσης και της συνάντησης κτιστής δημιουργίας και του Θεού-δημιουργού[83]. Η ίδια όμως ως ιστορική έκφανση, παρομοιάζεται ως μια πόλη. Μια πόλη, όπου άνθρωπος καλείται σε μία πορεία οποία διέρχεται από τα στάδια της αρετής, της γνώσης και τελικά της μυστικής θεολογίας. Η θεραπεία είναι το μέσο ανάβασης, και τα μυστήρια το φάρμακο και ελιξίριο της ζωής αυτής.

Αναφορές

Κατα τον Andrew Louth στο σχετικό βιβλίο του για τον Μάξιμο Ομολογητή τον χαρακτηρίζει ως τον σπουδαιότερο θεολόγο της Βυζαντινής περιόδου [1]
Π. Χρήστου, Ελλ. Πατρολογία, τ. Ε', σελ. 266 "Είναι δύσκολο να ευρεθή άλλος θεολόγος που να επηρέασε περισότερον την πορείαν της ελληνικής ορθοδόξου θεολογίας από αυτόν"
Γ. Φλορόφσκι, Οι Βυζαντινοί...αιώνα, σελ. 332
Νίκος Ματσούκας, Κόσμος...Μάξιμο Ομολογητή,σελ 20-21
Π, Χρήστου, Πατρολογία Ε', σελ. 278
PG 90,57-110
Π. Χρήστου, Ελλ. Πατρολογία, τ. Ε', σελ. 266
Γ.Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 327
Γ.Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 327: "αυτό σημαίνει ότι η εκπαίδευσή του θα διήρκησε απο το 6ο ή 7ο έτος της ηλικίας τους εως το 21ο και περιελάμβανε γραμματική, κλασσική φιλολογία, ρητορική και φιλοσοφία (συμπεριλαμβανομένων αριθμητικής, μουσικής, γεωμετρίας, αστρονομίας, μουσικής, ηθικής, δογματικής, μεταφυσικής) και επίσης πρέπει να συμπεριελάμβανε την πρώτη επαφή με τον Αριστοτέλη και τους νεοπλατωνικούς (μέσω υπομνημάτων του Πρόκλου και του Ιάμβλιχου)"
Νίκος Ματσούκας, ο.π., σελ. 17
Εις τον βίον και άθλησιν του οσίου Πατρός Ομολογητού Μαξίμου PG 90, 72 A
Γ.Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 329
Γ.Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 328
Γ.Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 327
PG 90, 72
Νίκος Ματσούκας, ο.π., σελ. 18
Νίκος Ματσούκας, ο.π., σελ. 17
PΒλ. Φειδά, ο.π., σελ. 742
Βλ. Φειδάς, Εκκλ. Ιστορία, Α', σελ. 731
Ν. Ματσούκας, ο.π., σελ. 15
Βλ. Φειδάς, Εκκλ. Ιστορία, Α', σελ. 732
Βλ. Φειδάς, Εκκλ. Ιστορία, Α', σελ. 733 κεξ
PG 91, 352
Βλ. Φειδάς, Εκκλ. Ιστορία, Α', σελ. 734
Βλ. Φειδάς, Εκκλ. Ιστορία, Α', σελ. 735
Ν. Ματσούκας, ο.π., σελ. 16
PΒλ. Φειδά, ο.π., σελ. 746
Εις τον βίον και άθλησιν του οσίου Πατρός Ομολογητού Μαξίμου PG 90, 76 A
ΘΗΕ, τ.8ος, σελ. 615
PΒλ. Φειδά, ο.π., σελ. 742
Π. Χρήστου, Ελλ. Πατρολογία, τ. Ε', σελ. 268
Ν. Ματσούκας, ο.π., σελ. 20
Π. Χρήστου, Ελλ. Πατρολογία, τ. Ε', σελ. 268
Ν. Ματσούκας, ο.π., σελ. 21
Π. Χρήστου, Ελλ. Πατρολογία, τ. Ε', σελ. 269
Π. Χρήστου, Ελλ. Πατρολογία, τ. Ε', σελ. 269
Γ.Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 330
ΘΗΕ, τ.8ος, σελ. 616
Γ.Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 332
Γ.Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 332-333
Επι παραδεγμάτι η παράδοση περί της αναφύτρωσης των μελών τα οποία αποκόπηκαν
Ν. Ματσούκας, ο.π., σελ. 22
Γ.Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 334
ΘΗΕ, ο.π., σελ. 617
ΘΗΕ, ο.π., σελ. 617
Γ. Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 335
Ν. Ματσούκας, ο.π., σελ. 23
Π.Χρήστου, ο.π., σελ. 270
Γ. Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 335
Γ. Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 335
ΘΗΕ, ο.π., σελ. 617-619
Π.Χρήστου, ο.π., σελ. 270
Γ. Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 335
ΘΗΕ, ο.π., σελ. 619
Φλορόφσκι, ο.π., σελ.340
Ν. Ματσούκας, Κόσμος...Μάξιμο Ομολογητή, σελ. 248
Π, Χρήστου, Πατρολογία Ε', σελ. 278
Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 339
G 91, 1305-1308
Π.Χρήστου, ο.π., σελ. 279
Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 343
Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 345
Φλόροφσκι, ο.π., σελ. 355
Γ. Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 357
Γ. Φλορόφσκι, ο.π., σελ.. 361-362
PG 91, 156
Φλορόφσκι, ο.π., 365
Γ. Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 368
Γ. Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 369
Διάλογος προς Πυρρον PG 91, 337
Π. Χρήστου, Πατρολογία Ε', σελ. 278
Π. Χρήστου, Πατρολογία Ε', σελ. 279
Γ. Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 376-7
Γ. Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 378
Γ. Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 379
Γ. Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 383
Γ. Φλορόφσκι, ο.π., σελ. 387
Ν. Ματσούκας, Κόσμος...Μάξιμο Ομολογητή, σελ. 219
Ν. Ματσούκας, Κόσμος...Μάξιμο Ομολογητή, σελ. 230
Ν. Ματσούκας, Κόσμος...Μάξιμο Ομολογητή, σελ. 226
Ν. Ματσούκας, Κόσμος...Μάξιμο Ομολογητή, σελ. 237
Ν. Ματσούκας, Κόσμος...Μάξιμο Ομολογητή, σελ. 224
Ν. Ματσούκας, Κόσμος...Μάξιμο Ομολογητή, σελ. 234

Χρήσιμοι σύνδεσμοι Άνθρωπος και κόσμος στη θεολογία του Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού. Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη Ζηζιούλα Πρωτότυπα έργα Μαξίμου Ομολογητού Βιβλιογραφία Νίκος Ματσούκας, "Κόσμος, Κοινωνία, Άνθρωπος κατά το Μάξιμο Ομολογητή", Γρηγόρης, Αθήνα 1980. Γεώργιος Φλορόφσκι, "Οι Βυζαντινοί πατέρες του 6ου-7ου-8ου αιώνα", Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2007. Βλάσσιος Φειδάς, Εκκλησιαστική Ιστορία τ. Α', Διήγηση, Αθήνα 2002. Παναγιώτης Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, τ. Ε', Κυρομάνος, Θεσσαλονίκη 2006. ΘΗΕ, λήμμα Μάξιμος Ομολογητής, τ. 8ος, σελ. 614-623, Μαρτίνος, Αθήνα 1964. https://el.orthodoxwiki.org/%CE%9C%CE%AC%CE%BE%CE%B9%CE%BC%CE%BF%CF%82_%CE%BF_%CE%9F%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B7%CF%84%CE%AE%CF%82

Deutsch Maximus der Bekenner

lateinisch: Maximus Confessor

auch: von Konstantinopel

Gedenktag katholisch: 13. August

Gedenktag orthodox: 21. Januar

Übertragung der Gebeine: 13. August

Gedenktag armenisch: 13. August Übertragung der Gebeine

Name bedeutet: der Größte (latein.)

Mönch

um 580 in Hesfin auf den Golanhöhen, heute Hispin‎ in Syrien (von Israel beansprucht) † 13. August 662 im Kastell Schemarium am Schwarzen Meer in Lasika in Georgien

Maximus war der Sohn eines Mannes aus Samaria - dem heutigen Shomron / as-Samarah und einer persischen Sklavin, geboren auf einer Geschäftsreise nach Palästina. Als der Knabe zehn Jahre alt war, wurde er dem Abt des Klosters St. Chariton - der Laura Pharan des Chariton bei Jericho - zur Erziehung übergeben; von diesem erhielt er den Namen Maximus und wurde insbesondere mit den Lehren von Origenes bekannt gemacht. Um 613 ging Maximus ins Kloster Chrysopolis bei Konstantinopel - im heutigen Stadtteil Üsküdar in Istanbul, um 624 ins Kloster St. Georg in Cyzicus/Kyzikos - den heutigen Ruinen in Düzler bei Erdek. Als 626 die Perser ins Land einfielen, ging Maximus nach Nordafrika. Dort gab es ein berühmt gewordenes Streitgespräch mit Pyrrhus über die Frage des Monotheletismus, dessen Protokoll erhalten ist.

Vor 647 kam Maximus nach Rom, wo er 649 auf der von Papst Martin I. einberufenen Synode im Lateran gegen den Monotheletismus auftrat. Nachdem die Synode sich gegen den Monotheletismus und damit auch gegen Kaiser Konstans II. ausgesprochen hatte, wurde 653 Papst Martin verhaftet und deportiert; auch Maximus wurde nun der Prozess gemacht, er wurde vom oströmischen Kaiser nach Bizye in Thrakien - das heutige Vize in der Türkei - verbannt. Er wurde gefoltert, man schnitt ihm die Zunge und die rechte Hand ab. Er starb am Schwarzen Meer in der Verbannung.

Das 3. Konzil von Konstantinopel rehabiliierte 680 Maximus und beschloss die Anerkennung seiner Lehre über die zwei Willen in Christus. Die Lebensgeschichte Maximus' stammt von Georg von Resh'aina, einem Anhänger des Monotheletismus, verfasst vor 680.

Maximus war der wichtigste und scharfsinnigste Theologe seiner Zeit, bekämpfte Monophysitismus und Monotheletismus, seine Standhaftigkeit trug ihm den Beinamen "Bekenner" ein. Der vollständige menschliche Wille Jesu sei besonders in dessen Gebet im Garten Getsemane (Markusevangelium 14, 36) erkennbar, dort werde auch der völlige Einklang mit dem göttlichen Willen deutlich. Christus ist für ihn Urgrund der Rettung und Vergöttlichung des Menschen. Maximus' Lehren speisen sich aus aristotelischer Philosophie und den Kirchenlehrern. Er betonte die Unerkennbarkeit von Gottes Wesen, erkennbar sei nur seine Existenz. Umfangreiche Lehren befassen sich mit der Dreieinigkeit, der Schöpfung, dem schöpferischen und menschgewordenen Wort, Kosmologie und der Einteilung der Natur, dem Beweis von Unkörperlichkeit und Unsterblichkeit der Seele, Sünde und Erlösung, Askese und Liebe. Sein umfangreiches Werk umfasst exegetische, asketische und apologetische Schriften, Briefe, eine Erklärung der Liturgie sowie Kommentare zu den Werken von Gregor von Nazianz und Dionysios Areopagites.

Johannes von Damaskus verfasste einen liturgischen Kanon zu Ehren von Maximus, ein weiterer wird Andreas von Kreta zugeschrieben. Eine weitere, in der Forschuing heute abgelehnte Lebensgeschichte wurde Mitte des 10. Jahrhunderts durch den Mönch Michael Exabulites aufgeschrieben.

https://www.heiligenlexikon.de/BiographienM/Maximus_Bekenner.html

Deutsch II Maximus der Bekenner

S. S. Maximus, Abb. Conf., Anastasius, Mon. Conf., Anastasius alter, item Mon. Conf. (13. al. 12. Aug., 21. Jan.). Der hl. Abt Maximus, weit berühmt durch die Heiligkeit seines Lebens, seine Gelehrsamkeit, seine Schriften und seine für das treue und unerschrockene Bekenntniß des wahren Glaubens erduldeten Leiden, war um d.J. 580 aus einem alten und angesehenen Geschlechte zu Constantinopel geboren. Er genoß eine sorgfältige und gelehrte Erziehung. Bei aller christlichen Demuth, der schönsten Zierde seiner Jugend, war es ihm daher nicht möglich, verborgen zu bleiben. Er wurde erster Geheimschreiber und Hofhistoriograph des Kaisers Heraklius und genoß als solcher viel Einfluß und großes Ansehen. Als beiläufig ums J. 626 die Lehre von nur einem Willen in Christus am Hofe des Kaisers Aufnahme fand, zunächst aus politischen Gründen, da man hiedurch die Reste der Monophysiten mit der Kirche zu vereinigen, und die wieder erworbenen Syrischen und Armenischen Provinzen auf diese Weise enger mit seinem Reiche zu verbinden hoffte, bewährte sich der hl. Maximus als ein kräftiger Schild der Reinheit des Glaubens. Wohl begünstigte der Kaiser offen die Monotheleten; er erhob den Bischof Cyrus von Phasis zum Patriarchen von Alexandria, und gewann den Patriarchen Sergius von Constantinopel gleichfalls für die neue Lehre. Noch zu rechter Zeit bestieg Sophronius, ein Mönch aus Palästina, welcher schon früher zu Alexandria und Constantinopel vor dieser Wiedereinführung des Monophysitismus unter einem andern Namen vergeblich gewarnt hatte, den Patriarchenstuhl von Jerusalem (634). Der hl. Maximus hatte vier Jahre vorher den Hof verlassen und sich dem Patriarchen Sophronius bereits in Alexandria als Begleiter zugesellt. Hauptsächlich um von der Welt und ihren Gefahren losgeschieden einzig dem Herrn zu leben, begab er sich in das Kloster Chrysopolis (jetzt Skutari) bei Chalcedon in Bithynien, auf dem jenseitigen Ufer von Constantinopel, wo er zum Abt erwählt wurde. Bald darauf erneuerten die Araber ihre Einfälle ins Römische Reich, nahmen Palästina und Aegypten weg, und bedrohten Kleinasien (im J. 637). Der hl. Maximus begab sich um d.J. 640, zunächst aus eben dieser Ursache, nach Afrika und Rom. Ueberall bemühte er sich gegen die Monotheleten in Wort und Schrift kräftig zu wirken. Besonderes Aufsehen erregte (Hefele, Concil-Gesch. III. 215 ff.) die merkwürdige Disputation, welche der hl. Maximus mit dem abgesetzten und vertriebenen Patriarchen Pyrrhus von Constantinopel in Afrika (wir wissen nicht in welcher Stadt) abhielt. Er bewies dabei viele dialektische Gewandtheit. Bald darauf drohten der Kirche neue Erschütterungen durch eine falsche Auffassung der Lehre von der zukünftigen Auferstehung. Er wohnte einer Conferenz zu Carthago (im J. 645) und hierauf einer Synode zu Rom (649) bei, in welcher unter Papst Martin I. (s.d.) die Urheber der monotheletischen Irrthümer von der Kirche ausgeschlossen wurden. Am herrlichsten zeigte der hl. Maximus seine Begeisterung für die Wahrheit, als er unter dem Kaiser Constans II. (642-668) dieselbe bis aufs Blut vertheidigte. Von Rom wurde er im J. 653 mit den beiden Anastasius nach Constantinopel gebracht und nach zweijähriger Haft in Untersuchung genommen. Der kaiserliche Sacellarius (Fiskal) warf ihm Haß gegen den Kaiser vor, mit dem Beisatze, er sei Schuld, daß Aegypten, Alexandria, die Pentapolis und Afrika von den Saracenen erobert worden sey. Im Gefängnisse wurde er auch wegen seines Glaubens vernommen. Der hl. Maximus gab ausführliche Antwort und schloß mit den Worten: »Ich habe kein eigenes Glaubensbekenntniß, sondern stimme mit der katholischen Kirche überein.« Den Vorwurf, er beleidige den Kaiser, weil er gegen den Typus spreche, wies der Heilige unter großer Demuthsbezeugung damit zurück, daß er vor Allem Gott nicht beleidigen dürfe. Man trieb aber den ungerechten und blinden Haß gegen ihn so weit, daß sogar ein Bordellbesitzer als Ankläger gegen ihn zugelassen wurde. Für einen Mann wie der hl. Maximus mußte jedes Wort aus solchem Munde schmerzlichere Wundenschlagen als die grausamste Geißelung. Schließlich ertheilten seine monotheletischen Feinde dem Kaiser den Rath, ihn und seine Schüler mit harter Verbannung zu strafen, jeden an einem andern Orte. Der hl. Maximus wurde nach Byzia, heutzutage Viza an dem gleichnamigen Küstenflüsse des schwarzen Meeres in Thracien, von seinen Schülern einer nach Perberis, der andere nach Esembria verwiesen, fast ohne Kleidung und Nahrung. Am 24. Aug. d.J. 656 kam Bischof Theodosius von Cäsarea in Bithynien als Abgesandter des Patriarchen von Constantinopel sammt den Patriziern Theodosius und Paulus, als Bevollmächtigter des Kaisers, um mit dem hl. Abte neuerdings zu verhandeln. Am 8. Sept. des nämlichen Jahres wurde er sodann auf kaiserlichen Befehl nach dem Kloster des hl. Theodor bei Rhegium gebracht. Zugleich wurde er nochmal aufgefordert, den Typus anzuerkennen. Da er standhaft blieb, führte man ihn nach Salembria, wo man ihn als Gegner der hl. Gottesgebärerin, welcher er diesen Namen nicht geben wolle, verleumdete. Aber durch seine fromme und kräftige Vertheidigung gewann er viele Gemüther. Seine Wächter brachten daher auch ihn nach Perberis. Wie lange er hier blieb, ist ungewiß. Da er unbeugsam blieb, machte man ihm in Constantinopel den Proceß. Es wurde über ihn und seine Schüler das grausame Urtheil gesprochen: Maximus und die beiden Anastasius22 - 23 sollen gegeißelt, die »gotteslästerliche« Zunge ihnen bei der Wurzel abgeschnitten, ihre rechte Hand, die Dienerin ihrer Gottlosigkeit, abgehauen werden; hernach solle man sie zum abschreckenden Beispiele durch alle zwölf Stadttheile herumführen und aufs Neue verbannen, jedoch in beständiger strenger Gefangenschaft halten. So kamen die heiligen Bekenner im J. 662 in das Land der Laziken, wo sie am 8. Juni ankamen. Dabei ereignete sich das Wunder, daß der Apokrisiarius Anastasius23 auch nach abgeschnittener Zunge reden konnte, wenn er nicht etwa, wie Baronius angibt, vom Kaiser begnadiget worden ist. Der hl. Maximus und der andere Anastasius starben im Gefängnisse von Schemre bald nach ihrer Abführung am 13. Aug. nach vielen Kerkerleiden. Der hl. Maximus war 82 Jahre alt geworden. Anastasius23 der Apokrisiarier folgte ihnen im J. 666 am 11. Oct. Der grausame Kaiser wurde, während er in Sicilien verweilte, im Bade erschlagen, im J. 668. Dieser hinterließ dem Volke den Eindruck eines verabscheuungswürdigen Tyrannen, während es den hl. Maximus und seine Leidensgenossen unter die Zahl seiner Vorbilder und Fürbitter setzte und von dem Augenblicke ihres Hinscheidens an kirchlich verehrte. Am Grabe des hl. Maximus brannten Tag und Nacht drei hellleuchtende Lampen, die Sinnbilder seiner Rechtgläubigkeit und seines Eifers. Sein Leichnam befand sich im Kloster des hl. Arsenius, wo auch viele Heilungen geschahen. Später kamen seine Reliquien nach Constantinopel. Die von ihm verfaßten Werke, enthaltend allegorische Erklärungen mehrerer Bücher der hl. Schrift, Abhandlungen gegen die Monotheleten, Ascetisches, Liturgisches, Briefe etc. etc. hat Combesisins im J. 1675 in zwei Folianten herausgegeben. * Alle Geschichtschreiber und Martyrologien sind seines Lobes voll: sie nennen ihn den gelehrtesten und scharfsinnigsten Theologen seiner Zeit, »Philosoph und Martyrer«, oder auch »Homologetes«, d.J. Bekenner. Es ist keine Frage, daß der hl. Maximus in der That ist was sein Name sagt, einer der größten Heiligen, in welchem die Gnade und Liebe unsers Heilandes im höchsten Grade wohnte, dessen eifervolle Thätigkeit eben so groß war wie seine Geduld und Standhaftigkeit in Uebertragung der schwersten Verfolgungen. Sein Andenken wird an verschiedenen Tagen gefeiert. Das Mart. Rom. nennt ihn zum 13. Aug. und gedenkt zugleich auch der beiden Anastasius und Anderer, »welche verschiedene Peinen und harte Verbannungen erfuhren.« Die Menäen haben ihn am 12. August, Andere wieder am 21. Januar. Baronius nennt den 13. August als seinen Todestag. Ebenso Baillet. Andere nennen diesen Tag auch als Erinnerung an die Uebertragung seines Leibes nach Constantinopel. (III. 97-132).

Seine Hauptwerke sind folgende: Quaestiones in locos Script. diff.; expositio in Ps. 59; in Orationem Dom.; de duabus Christi naturis; de duabus Chr. voluntatibus; dial. 5 de Trin.; s. liturgiae expositio; sermones; de perfecta caritate; enarratio Paschatis christiani. https://www.heiligenlexikon.de/Stadler/Maximus_Bekenner.html